فایل PDF جزوه درسی برنامه ریزی شهری
دیدگاه های کلرنس پری
₪ مقدمه
₪ واحد همسایگی چیست؟
₪ تئوری واحد همسایگی کلارنس پری
₪ شاخصه های واحد همسایگی (اصولی که بر نظریه پری حاکم اند)
₪ نکات مهم تئوری واحد همسایگی
₪ کاربریهای مهم در طرح کلارنس پری
₪ تاثیرات واحد همسایگی بر محیط
₪ نمونه اجرا شده – طرح ردبرن
₪ نظر شخصی
₪ منابع
مقدمه:
₪ در دوران انقلاب صنعتی و انباشته شدن شهرها از جمعیت شاغل در بخش صنعتی و توسعه ماشینیزم ، دیدگاه های متفاوتی در رابطه با توسعه شهرها و ویژگیهای درونی آنها مطرح شد
₪ نظریه ها و جنبش های اصلاح طلبانه برای اصلاح ساختار فضایی شهرها شکل گرفتند که خواستار حذف معضلات و مشکلات شهرها و برگردان آرامش گذشته به آنها بودند ، که یکی از این نظریات،تئوری واحدهای همسایگی بود که توسط کلارنس پری مطرح شد.
₪ او ابتدا در سال 1926 میلادی طرح مقدماتی واحد های خودیار یا واحد همسایگی را منتشر کرد و سپس در سال 1929 گزارش جامع این طرح توسط پری در کمیته طرح منطقه ای نیویورک و حومه منتشر شد.
₪ خاکی که پری آرزو داشت در آن بذر زندگی جمعی را بکارد می باید با خدمات و تسهیلات بسیاری نیرو می گرفت تا توان هدایت ساکنان خود را به سوی برقراری روابط اجتماعی داشته باشد و فرصت برقراری تماس های شخصی را برای یکایک افراد فراهم کند.
واحدهای همسایگی:
₪ واحد همسایگی به منزله خانه های مسکونی با محیط پیرامونی آن است که در کنار هم یک کل به هم پیوسته را تشکیل می دهند و دارای یک هویت جمعی و محله ای است.
₪ این هویت جمعی در واحد همسایگی باعث ایجاد رشد و پویایی جمعی ، افزایش ارتباطات اجتماعی و احساس همبستگی اجتماعی می شود.
₪ ناحیه ای با دارا بون گستره ای متنوع از انواع ساختمان ، معابر و فضای باز عمومی که تنوع فعالیت انسانی را ارائه می دهد.
₪ مکانی به دور از ترافیک نقلیه است و مردم در آن احساس امنیت نسبی می کنند.
تئوری واحدهای همسایگی:
₪ نگرانی پری از عدم بهسازی شرایط کالبدی و اجتماعی مادر شهرهای ایالت متحده ، در ربع اول قرن 20 موجب شد تا طرح واحد همسایگی شکل بگیرد.پری تا حد زیادی تحت تاثیر منطقه بندی ، نحوه واگذاری مسکن و دیگر جنبشهای اصلاح طلبانه در آن زمان در ایالت متحده قرار داشت.
₪ تا کنون پروژه های بسیار زیادی بر اساس نظریه واحد همسایگی در حومه های نیوجرسی ، نیویورک و فلوریدا ساخته شده است.
شاخصهای واحد همسایگی:
1-حمل و نقل(خارج از بافت فرسوده)
₪ در زمانی که اتومبیلهای شخصی از اهمیت چندانی برخوردار نبودند ، پری از لزوم حمایت مردم در مقابل خطرات و مزاحمتهای ناشی از آنها صحبت می کرد.
₪ هدف اصلی این است که خیابانهای درون محله تنها برای ساکنان بوده و در آنها امنیت رفت و آمد پیادگان تامین گردد.
₪ پری می گوید باید خیابانهای داخل محله را عمدا به گونه ای طراحی کرد تا برای خودروهایی که درون محله کاری ندارند و گذری هستند قابل استفاده نباشد.
₪ مسیرهای دسترسی به خدمات نمی بایست خیابانهای اصلی را قطع کنند.
2-حریم اجتماعی و خصوصی
₪ شبکه راه های داخلی واحد همسایگی بهتر است که به صورت کوچه های بن بست با حجم تردد کم طراحی شوند تا آرامش محله حفظ شود.
₪ کارکرد کوچه بن بست به گونه ای است که عبور از آن برای افراد غریبه ، چه پیاده و چه سواره مشکل است که منجر به حذف عبور گذری پیاده و سواره از درون بافت می شود.
₪ تفکیک بلوکها و ساختمانها از یکدیگر به گونه ای است که حداکثر محرمیت به دست می آید و واحدهای مسکونی کمترین اشراف را نسبت به هم داشته باشند.
3-جمعیت بهینه در واحد همسایگی:
₪ جمعیت مبنای این تئوری در حدود 5000 نفر است.(بر اساس عملکرد یک مدرسه ابتدایی ، جمعیت محله در حدود 3000 تا 4000 نفر بر آورد می شود.)
₪ این محدودیت در اندازه جمعیت برای شکل گیری یک هویت مستقل جمعی اعمال شده است.
4-مراکز فرهنگی و آموزشی در واحد همسایگی
₪ از دیگر ویژگیهای واحد همسایگی توجه ویژه به مسائل فرهنگی و در نظر گرفتن ضریب خاصی برای مراکز آموزشی و فرهنگی است.
₪ پری پیشنهاد می کند که دبستان ، شاخه ای از کتابخانه ، باشگاه اجتماعی برای بزرگسالان ، ساختمانهای مذهبی نظیر کلیسا و جایی برای تفریحات و ورزشهای داخل سالن در مرکز محله احداث شود.
5- حدودفیزیکی واحد همسایگی
₪ حدود اشغال فیزیکی یک واحد همسایگی تقریبا 160 ایکر ( هر ایکر تقریبا برابر 4000 متر مربع است ) بوده و حد تراکم جمعیت نیز 10 خانوار در هر یک ایکر است.
₪ پری به اتکای فرضیه خویش استدلال می کرد که خدمات عمده و اساسی بایستی در نزدیکی خانه های مسکونی مستقر شوند.وی محل استقرار این خدمات را «همسایگی خویشاوندی» می دانست.
6- خدمات شهری
₪ نحوه توزیع و قرارگیری خدمات شهری در واحد همسایگی به گونه ای است که خدمات درجه یک شهری تماما در واحد همسایگی قرار گیرد که علاوه بر کاهش چشم گیر سفرهای درون شهری ، با توجه به مسافت 10 دقیقه ای ، استفاده از اتومبیل را نیز به صفر می رساند.
₪ این خدمات برای یک واحد همسایگی شامل مراکز خرید ، مراکز مذهبی ، کتابخانه و یک مرکز اجتماعی ( محله ای ) که بهتر است در نزدیکترین فاصله به دبستان قرار گیرد ، می شود.
نکات مهم تئوری واحد همسایگی :
₪ مرکز محله با شعاع عملکر یک چهارم مایل
₪ وجود مراکز خرید و فروشگاه ها در نزدیکی تقاطع های اصلی
₪ حضور کاربریهای اغلب فرهنگی در مرکز محله از جمله مدرسه ، مکانهای مذهبی ، تفریحی و...
₪ تفاوت فاحش بین خیابانهای اصلی و فرعی به طوریکه عرض خیابانهای محلی در حدی است که جوابگوی استفاده های ویژه و دسترسی به مناطق مسکونی باشد.
کاربردهای مهم در طراحی کرنس پری
1 دبستان
₪ پری به جهت توجه خاص به مسائل فرهنگی در واحد همسایگی ، توجه ویژه ای به مدرسه دارد.
₪ دبستان به عنوان هسته اصلی در مرکز واحد همسایگی قرار می گیرد و فاصله آن از واحدهای مسکونی حداکثر تا 800 متر است تا محصلین بتوانند به راحتی و به صورت پیاده به دبستان بروند.
2 پارکها
₪ فضای سبز و پارکها و زمین بازی ، 10% وسعت هر واحد همسایگی را شامل می شوند.
₪ زمینهای بازی در این طرح در طول واحد همسایگی پراکنده اند ، طوریکه فاصله محیط آموزشی ( یا محل سکونت بچه ها ) تا زمین بازی بیش از 400 متر نیست.
3 مغازه های محلی
₪ یک یا چند ناحیه خرید و فروش مناسب برای جمعیتی که قرار است به آن سرویس دهد در پیرامون محله و بهتر از آن در تقاطع های ترافیکی و در میان 2 محله ، تامین می شود.
₪ به گفته پری محله آنقدر بزرگ نیست که مرکز آن بتواند مناطق آموزشی ، تفریحی ، مذهبی و تجاری را در خود جای دهد ، از سوی دیگر وجود بازارگاه ها در کانون محله سبب راهبندان ، سر و صدا و مشکلات بیشماری برای ساکنان از جمله بچه ها خواهد شد.
4 کاربری مسکونی
₪ منطقه واحد مسکونی جهت سکونت 1000 خانوار یا 5000 نفر در نظر گرفته شده است.
₪ بلوکها بر اساس نوع اسکان و بعد خانوار تفکیک شده اند.
₪ در واحد همسایگی ، هم خانه ویلایی و هم خانه های آپارتمانی دیده می شوند.
₪ بخشی از ساکنین اجاره نشین اند و بخشی مالک دائمی اند.
5 خیابانها و معابر عمومی
₪ منطقه واحد مسکونی جهت سکونت 1000 خانوار یا 5000 نفر در نظر گرفته شده است.
₪ بلوکها بر اساس نوع اسکان و بعد خانوار تفکیک شده اند.
₪ در واحد همسایگی ، هم خانه ویلایی و هم خانه های آپارتمانی دیده می شوند.
₪ بخشی از ساکنین اجاره نشین اند و بخشی مالک دائمی اند.
₪ ویژگی خیابانها :
عریض بودن راه کمر بندی و کناری پیرامون واحد همسایگی و عرض کم راه های داخلی بافت
عدم امکان جهت یابی درست در بافت داخلی برای کسانی که به محیط آشنا نیستند
تعدد خیابانها و کوچه های بن بست
طراحی راه ها با اولویت استفاده پیاده
تاثیرات واحد همسایگی بر محیط :
1 هویت اجتماعی
₪ از جمله تاثیراتی که واحد همسایگی بر محیط می گذارد بوجود آمدن هویت اجتماعی است به این مفهوم که ایجاد واحدهای همسایگی باعث نزدیکتر شدن روابط بین مردم و فراد محل می شود.
به عنوان مثال تجمع ساکنان محله برای دعا و دیگر مراسم مذهبی ، سبب تحکیم همبستگی افراد محله و ایجاد محیطی دوستانه می شود و روح همکاری و کمک را در آنها زنده می کند.
2 تغییر مفهوم محله
₪ در اینجا مفهوم محله در واحد همسایگی به علت مرزبندی های خاص خود و عدم ورود اتومبیل گذری به محله که در نهایت باعث عدم ورود غریبه به محله می شود ، باعث ایجاد یک حریم همجواری در واحد همسایگی می شود که به همراه شکل گیری روابط سالم اجتماعی به شکل گیری یک شخصیت مستقل در محله کمک می کند.
3 ایجاد حس مالکیت نسبت به منطقه
₪ افراد محله علاوه بر داشتن حس مالکیت نسبت به مسکن خود ، نوعی احساس تملک نسبت به محله خود نیز دارند.این امر باعث بالا رفتن ضریب ایمنی در محله می شود.
4 هم صدایی و وحدت نظر و عقیده
₪ افرادی که در واحد همسایگی زندگی می کنند معمولا دارای گرایشات و سلایق سیاسی و اجتماعی مشابه هستند و به دلیل وجود مشارکت همگانی در اداره محله و خودیار بودن واحد همسایگی ، نارضایتی های سیاسی افراد کمتر می باشد.آنچه که در واحد همسایگی مشاهده می شود یک کلیت و یک وحدت است در عین آنکه تکثر و استقلال افراد محترم شمرده می شود.
نمونه اجراشده طرح رد برن
₪ هنگامی که پری روی نظریه واحدهای خودیار کار می کرد ، دو تن از معماران امریکایی به نامهای «هنری رایت» و «کلرنس اشتاین» در 25 کیلومتری نیویورک در ایالت نیوجرسی کویی مسکونی را بنا نهادند که در آن اصولی همانند با نظریه پری به کار رفته بود.
₪ این دو از هواداران ابنزر هاوئرد در ایجاد باغشهر بودند.شهر ردبرن برای 25000 نفر جمعیت طراحی شده بود که نزدیک به جمعیتی است که هاوئرد برای باغشهر پیشنهاد کرده بود.اما شهر ردبرن بر خلاف ایده باغشهر ، قرار نبود مستقل و خودکفا باشد ، بلکه شهری اقماری و خوابگاهی در حومه یک شهر بزرگ بود.
₪ ردبرن از 3 واحد همسایگی درست شده بود که هر کدام 7500 تا 10000 نفر جمعیت داشت و هر واحد همسایگی به چندین سوپر بلوک تقسیم می شد.(هر سوپر بلوک از 2 یا 3 بلوک و هر بلوک از حدود 20 واحد مسکونی تک خانواری تشکیل شده بود)
₪ اشتاین اصولی را که توسط طراحان این پروژه دنبال شده بود در 5 نکته خلاصه کرده است :
1- آنها بلوکهای شهری سنتی را با بلوکهای شهری جدید به نام کلان بلوک جایگرین کردند و به گونه ای که دیگر همچون گذشته خیابانهای اصلی حد فاصل بلوکها نبودند.
2- خیابانها را در 4 گروه بر اساس عملکردشان تقسیم کردند.
3- مسیرهای پیاده را به کلی از مسیرهای سواره مجزا کردند و در تقاطی که مسیر پیاده با یک خیابان تلاقی می کرد از راه حل روگذر استفاده بردند.
4- اتاقهای اصلی هر خانه در خلاف جهت مسیرهای عبوری سواره رو و رو به باغها و مسیرهای عبور پیاده طراحی شده بودند.
5- در داخل کلان بلوکها ، فضای باز وسیعی را طرح کردند که پارکی را به وجود می آورد که سر تا سر شهر شاخه می گستراند.(در طرح ردبرن ، پارک به عنوان بهترین نقطه ی محله ، در مرکز سوپر بلوکها در نظر گرفته شده بود
₪ در مرکز هر واحد همسایگی یک دبستان واقع شده بود که فاصله آن تا هر خانه ، نزدیک به نیم مایل باشد.مرکز فرهنگی اصلی برای کل شهرک ، یک دبیرستان بود که در محل اتصال 3 واحد همسایگی قرار داشت.
₪ بازارگاه بزرگ در حاشیه شهرک و در نزدیکی جاده ای که به نیویورک می پیوست قرار داشت.
₪ متاسفانه بحران اقتصادی امریکا ، جلوی اجرای کامل این پروژه را گرفت و تنها 400 دستگاه از کل این طرح ساخته شد.این بخش کوچک - که بر روی نقشه خانه های آن سیاه شده است – هم رفته رفته در میان شبکه ای از خیابانهای بی تناسب با اصول طرح اصلی به دام افتاد.
₪ هرچند این طرح در عمل به سرانجام دلخواه نرسید ، اما اصول مهم آن :
1- آمیزش ساخته ها ( مصنوع و طبیعی )
2- جدایی کامل مسیر سواره و پیاده
3- ایجاد سلسله مراتب فضایی در گروهبندی خانه ها و مسیرهای سواره و پیاده
4- منطق جانمایی خدمات شهری بر پایه میزان خدمات رسانی به اهالی
₪ این طرح تاثیرات غیر قابل رقابتی بر پیشرفت شهرسازی ، بخصوص در اروپا به جای گذاشت.
نظر شخصی
مطمئنا چون نظریه واحدهای همسایگی ، ارزش بالایی داشته در بسیاری از مناطق به خصوص اروپا مورد استفاده قرار گرفته است.
برخی ایده های پری در این نظریه قابل اجرا در زمان حال هستند جهت بهبود اوضاع و حل مشکلات موجود از جمله : طرح کاهش فاصله مدارس تا خانه ها به خصوص دبستانها ، جدا سازی خیابانهای داخل محله از خیابانهای اصلی و پر رفت و آمد و شلوغ ، جمع کردن خدمات اصلی و مورد نیاز در مرکز محله و ...
در نهایت اینکه پری ، در زمان خودش به مسائلی فکر می کرد و می پرداخت که بشر امروزه با آنها در گیر است ، به عنوان مثال موضوع ازدیاد وسایل نقلیه و مشکلاتی که در پی دارند یا اشاره وی به عدم حضور واحد های تجاری در راستای خیابانها و حضورشان در در یک منطقه منسجم با فضای مناسب جهت پارکینگ...
انتخاب مطلب : اشکان کماسی